احتمالا بسیاری از ما از انتقاد کردن دیگران و نقد شدن توسط آن‌ها، خاطره ی خوبی در ذهن نداریم. همین طور باید دانست که انتقاد کردن از دیگران نیز اصول خاص خود را دارد. در بسیاری از موارد واقعیت را به گونه ای بیان واز دیگران انتقاد کرده که به جای کمک به طرف مقابل موجب ناامیدی و ناراحتی او شده ایم. حتی ممکن است در برابر انتقادات درست دیگران از خودمان نیز از کوره در رفته و به جای برطرف کردن ضعف ها، تمام پل های پشت سر خود را خراب کرده باشیم.
تاکنون فکر کرده اید که دلیل این اتفاقات چیست؟ چرا بازخوردها و واکنش هایمان نتیجه ی مثبتی به همراه ندارد؟ چرا بازخورد مورد انتظارمان را از دیگران دریافت نمی کنیم؟ شاید بهتر باشد ابتدا اصول انتقاد کردن را یاد گرفته و سپس به دنبال پاسخ به این سؤال باشیم که چگونه دیگران را نقد کنیم؟ در این مقاله به دنبال آشنایی با اصول و آداب صحیح انتقاد کردن می باشیم. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
منظور از انتقاد کردن چیست؟
انتقاد کردن در فرهنگ لغت به معنای جدا کردن خوب از بد و خالص کردن می باشد. با این که انتقاد معانی مختلفی را در خود جای داده است، اما اصلی ترین معنای آن همان جدا کردن خوب از بد می باشد. بنابراین هنگامی که فردی را نقد می کنید، به دنبال بررسی موشکافانه ی او می باشید. در این شرایط با تفکیک کردن خوب و بد او از یکدیگر، بدی ها را نشان داده و برای رفع آن ها تلاش می کنید. فراموش نکنید که انتقاد کردن راه و رسم خود را داشته و هر انتقادی درست نیست.
درست انتقاد کردن مهارت بسیار مهمی است و اگر این مهارت توسط بسیاری از افراد آموخته شود، به جرأت می توان گفت که بیشتر مشکلات و سوء تفاهم های میان زوجین و افراد برطرف می شود. ارتباطی مؤثر است که افراد بتوانند با انتقاد سازنده و جلوگیری از انتقادهای مخرب مسیر پیشرفت را برای یکدیگر هموار سازند. در بسیاری از موارد شاهد این هستیم که انتقادی مخرب پشت نقابی لطیف، تیشه به ریشه ی فرد زده و عزت نفس او را می گیرد. گاهی نیز انتقاد سازنده با بیان نادرست منجر به ایجاد حس بدی در فرد می شود.
مطالعه کنید: راه های افزایش عزت نفس
چگونه دیگران را نقد کنیم؟
انتقاد کردن به بخش مهمی از زندگی ما تبدیل شده است. همه ی ما از همان دوران کودکی برای جبران اشتباهات و اصلاح آن ها مورد انتقاد قرار گرفته ایم. اما با افزایش سن و قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی بزرگ، رفتارمان بیشتر مورد نقد قرار می گیرد. بی گمان بسیاری از این انتقادات، از نوع انتقاد سازنده بوده و شخص را در مسیر درست رشد و پیشرفت قرار می دهد. اما چه بسیار انتقاداتی بوده که فرد را به طور عمیقی رنجانده و به شخصیت وی توهین کرده است.
تنها دلیل این امر، عدم آگاهی افراد از آداب صحیح انتقاد کردن می باشد. تاکنون پیش آمده که این سؤال را از خود بپرسید که چگونه دیگران را نقد کنیم؟ بهتر است بدانید که یک انتقاد سازنده با هیچ صفت منفی همراه نبوده و ارمغانی جز پیشرفت و رشد به همراه نخواهد داشت. فراموش نکنید که انتقاد کردن همانند چاقویی است که هم قدرت انجام کارهای مهم را داشته و هم قادر به کشتن طرف مقابل می باشد.
هدف از نقد و انتقاد چیست
بی گمان در دنیای ایده آل، هدف ما از انتقاد کردن باید از خرده گرفتن به دور باشد. اما می بینیم که فرد منتقد، دنیا را برخلاف تصورات خودش، ناکافی و ناقص دیده و با توجه به ذهنیتی که دارد، این ناهماهنگی را به زبان می آورد. با این حال باید خاطر نشان ساخت که تصویر ذهنی هر شخص کاملا منحصر به فرد می باشد.
کمبودها و محدودیت های ذهن هرکسی لزوما در ذهن دیگری با این تعابیر تفسیر نخواهد شد. به همین خاطر چقدر خوب است که پیش از هر انتقادی کمی اندیشه و درنگ کنیم. آن گاه با طرح پرسش هایی مطلوب به انگیزه ی اصلی انتقاد و پیامدهای ناشی از آن بیندیشیم. لازم است فکر کنید هدف از انتقاد کردن چیست؟ در ادامه به برخی از دلایل این کار اشاره خواهیم کرد.
- انتقاد کردن با بررسی دیدگاه های مختلف منجر به شکل گیری گفتگویی سازنده خواهد شد.
- با هدف حمله به دیگری و ناراحت کردن او؛ این انتقاد از نوع انتقاد مخرب می باشد.
- برخی افراد با انتقاد کردن به دنبال احساس برتری بر دیگران از نظر هوش، قدرت و دانش می باشند.
- انتقاد کردن در صورت دارا بودن بازخوردهای مثبت، منجر به پیشرفت دیگران خواهد شد.
- به تخلیه ی احساسات منفی، خشم، ناامیدی و ترس می انجامد.
آشنایی با آداب انتقاد کردن
انتقاد سازنده و مثبت با آداب و اصول خاصی همراه بوده که لازم است پیش از نقد کردن با این آداب آشنا شوید. در ادامه به مهم ترین آداب انتقاد کردن که رعایت آن ها ضروری است، اشاره می کنیم.
انتخاب زمان مناسب برای نقد کردن
بی گمان مهم ترین اصل در انتقاد کردن، انتخاب زمان مناسب برای انجام این کار است. شخصی را در نظر بگیرید که از لحاظ روحی در موقعیت بدی قرار دارد. حال اگر این فرد را مورد نقد قرار دهید، نه تنها هیچ گونه تأثیری نداشته، بلکه حتی اگر به شیوه ی درستی نیز بیان شود، منجر به سوء تفاهم شده و از دید فرد مقابل نوعی تهدید شخصی محسوب می شود. بنابراین همیشه موقعیت شناس باشید و شرایط طرف مقابل را در نظر بگیرید.
پی بردن به ضرورت انتقاد
همان طور که پیشتر نیز اشاره کردیم، ابتدا هدف خود را از انتقاد کردن مشخص کنید. از خودتان بپرسید که ضرورت این انتقاد چیست؟ آیا می خواهید شخصیت فرد را تخریب کرده و عصبانیت خود را خالی کنید؟ یا این که هدف شما پیشرفت و رشد طرف مقابل است؟ بهتر است قبل از انتقاد کردن کمی فکر کرده و سنجیده عمل کنید. این کار از هیجان زدگی جلوگیری کرده و کنترل شما بر حرف هایتان را بیشتر می کند.
مطرح کردن انتقاد در فضای خصوصی
تا زمانی که شرایط برای گفت و گوی خصوصی فراهم است، از انتقاد کردن در جمع جدا خودداری کنید. شما با این کار اعتماد به نفس فرد را نشانه گرفته اید و جز خجالت زدگی و شرم هیچ تجربه ای برای او به جا نخواهید گذاشت. بهتر است در محیطی کاملا دوستانه و خصوصی انتقادات خود را به زبان بیاورید. شما به طور غیر مستقیم به فرد نشان می دهید که قصد تخریب شخصیت وی را نداشته و چه احترامی برای او قائل هستید.
تفاوت انتقاد سازنده و انتقاد مخرب چیست؟
همان طور که در بخش قبلی اشاره کردیم، انتقاد کردن به معنای تحلیل رفتار طبق معیارهای علمی یا شخصی و جدا کردن خوب از بد می باشد. با این حال بسیاری از افراد نقد کردن را با یادآوری ویژگی های منفی یک فرد برابر می‌دانند. در حالی که این فرضیه کاملا مردود است. در حقیقت نقد بر ویژگی های مثبت فرد تأکید می کند و با یادآوری ویژگی های منفی سعی در ارائه ی راهکار و برطرف نمودن آن ها دارد.
انتقاد سازنده
انتقاد سازنده به انتقادی گفته می شود که به شکلی محترمانه نقاط ضعف را بیان می کند و سپس فردی متخصص راه حل هایی برای بهبودی ارائه می دهد. این انتقاد فرد را با نقاط ضعف خودش آشنا ساخته و با دادن انگیزه ی پیشرفت به او، به افزایش اعتماد به نفس وی کمک می کند.
انتقاد مخرب
در مقابل، در انتقاد مخرب با بزرگ کردن ویژگی های منفی فرد، نه تنها هیچ گونه راهکاری برای بهبودی ارائه نمی شود، بلکه با ایجاد حس حقارت در فرد، مطالبی مطرح می شود که در خصوص صحت آن ها هیچ اطمینانی وجود ندارد.
روش های صحیح انتقاد کردن از دیگران چیست؟
یکی از مهم ترین روش های دستیابی به پیشرفت و موفقیت، نقد کردن و مورد انتقاد قرار گرفتن می باشد. برای گام اول بهتر است خود را آماده ی انتقاد دیگران کرده و با احترام دیگران را مورد انتقاد قرار دهید. در ادامه به روش های صحیح انتقاد از دیگران خواهیم پرداخت.
به جای تمرکز بر روی فرد، روی کار تمرکز کنید.
هیچ‌گاه شخصی را به طور مستقیم مورد انتقاد قرار ندهید. زیرا این کار هیچ نتیجه ی مثبتی نداشته و تنها به ایجاد حس بد در فرد منجر خواهد شد. اگر قصد دارید رفتار غلط شخصی را به او تذکر بدهید، فقط به صحبت درباره ی آن رفتار اکتفا کرده و از زیر سؤال بردن تمام شخصیت او اجتناب کنید.
هیچ وقت به کسی نگویید که اشتباه می کند.
در مواردی مثل نقد کردن آثار هنری و ادبی، امکان درست و غلط بودن وجود دارد. اما در موارد دیگر معمولا این گونه نیست. انتقاد کردن از مسائلی که کاملا شخصی بوده و به شخصیت فرد توهین کند، نه تنها مؤثر نیست، بلکه با ایجاد حس بد و در بسیاری از مواقع با دشمنی همراه است. به جای گفتن ” تو اشتباه می کنی” از کلماتی همانند “بهتر است” استفاده کنید.
غیر مستقیم انتقاد کنید.
همیشه سعی کنید انتقاد خودتان را با اشاره های کوچک و غیر مستقیم شروع کنید. در ادامه اگر متوجه پذیرش طرف مقابل شدید، به طور مستقیم به نقد بپردازید. گاهی حتی افرادی با ظرفیت بالا نیز از انتقاد کردن به شکل مستقیم رنجیده خاطر خواهند شد.
نقاط مثبت را نادیده نگیرید!
یکی از اهداف مهم انتقاد کردن، کمک به پیشرفت دیگران می باشد. لذا اگر می خواهید انتقاد سازنده و مؤثری داشته باشید، نقاط مثبت فرد را بیان کنید تا ضربات انتقاد کندتر شده و توان فرد برای پذیرش از بین نرود. این امر به مستحکم نمودن روابط اجتماعی کمک می کند.
هنگام نقد کردن، خود را به جای طرف مقابل قرار دهید.
همیشه سعی کنید پیش از انتقاد کردن، خود را به جای فرد مقابل قرار داده و از زاویه ی دید او به مسائل بنگرید. اگر خود را فردی بی نظیر و بی نقص دیدید، می توانید نقد کردن را شروع کنید.
از چیزی که نمی دانید، انتقاد نکنید.
متأسفانه بزرگ‌ترین آفت انتقاد کردن این است که بسیاری از افراد در خصوص چیزهایی که نمی دانند، اظهارنظر می کنند. همیشه از چیزی انتقاد کنید که در وجود خودتان نباشد.
شفاف سخن بگویید.
هنگام نقد کردن از دو پهلو سخن گفتن خودداری کنید. همیشه سعی کنید بسیار شفاف سخن بگویید و در بیان احساساتتان روراست باشید. از به کارگیری روش هایی مثل نیش و کنایه زدن اجتناب کنید. زیرا این روش ها تنها ثمره ی خشم درونی شما می باشند که مانع انتقاد سازنده خواهند شد.
سخن پایانی
در این مطلب بیان کردیم که چگونه از دیگران انتقاد درست و سازنده داشته باشیم که نه تنها به عزت نفس و اعتماد به نفس فرد مقابل لطمه‌ای بزند بلکه باعث رشد او شود. در ادامه ۷ نکته بیان کردیم که با رعایت آن در انتقاد کردن از دیگران می‌توانید از آن استفاده کنید تا انتقادی سازنده داشته باشید. امیدواریم خواندن این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. اگر تجربیاتی در این زمینه داشته‌اید، خوشحال می‌شویم آن را با ما در میان بگذارید.
