اگر قرار باشد احساس ارزشمندی را در یک جمله ساده و شفاف توضیح دهیم این طور می توانیم عنوان کنیم که این احساس در حقیقت بدین معناست که چقدر حس می کنید انسان مفیدی هستید.
آیا دائماً در حال مقایسه خود با دیگران می باشید؟ پس از مقایسه نیز احساس می کنید که از نظر شخصیتی یا عملکرد در سطح پایین تری نسبت به اطرافیان خود قرار گرفته اید؟ اگر جزء این دسته هستید احتمالاً متوجه ارزش واقعی خودتان نشده اید.
اگر تمایل دارید تا در مسیر افزایش حس ارزشمندی گام بردارید شما را به مطالعه این متن دعوت می کنیم. در طول این مقاله سعی داریم تا ضمن توضیح نشانه های ارزشمندی و عزت نفس در مورد راهکار های افزایش آن نیز صحبت کنیم.
اجازه دهید پیش از آنکه به مطالب اصلی بپردازیم شما را بابت جستجو راهکارهای رفع مشکلات و چالش های زندگیتان تحسین کنیم. گام نخست در هر تغییری پذیرفتن این موضوع است که ما نیازمند دریافت کمک هستیم. با طی کردن این پله سپس می توانیم پله های بعدی را نیز با موفقیت طی کنیم.
منظور از احساس ارزشمندی چیست؟
برای درک بهتر حس ارزشمندی اجازه دهید چند سوال را مطرح کنیم. در هنگام مقابله با یک چالش فکر می کنید که تا چه میزان می توانید بر روی توانایی های خودتان حساب باز کنید؟ آیا در هنگام مواجهه با یک واقعه ناگوار دائماً خود را سرزنش می کنید؟ و یا صداهای درونی تان مدام شما را مقصر می داند؟
حس ارزشمند بودن بدان معناست که “من به عنوان یک انسان دید سالم و مثبتی درباره خودم دارم. این را میدانم که همانند هر فرد دیگری ممکن است مرتکب اشتباه شوم. پس از هر شکست به خود سرکوفت نمی زنم و به جای آن تلاشم را بیشتر می کنم.”
جالب است بدانید که بنیان و ریشه این احساس به دوران کودکی فرد برمیگردد. هنگامی که یک کودک پس از مرتکب شدن هر اشتباه یا انتخاب نادرست دائماً مورد انتقاد شدید والدین و نزدیکان قرار گیرد احتمالاً در بزرگسالی نمی تواند عزت نفس بالایی را تجربه کند. تنش های خانوادگی، سرزنش مربیان، مقایسه های دائمی کودک با همسنان؛ همگی جزء عوامل موثر در کاهش این حس هستند.
به عنوان یک بزرگسال باید سعی کنیم تا تحقیر های سال های اولیه زندگی مان را جبران کنیم. گذشته مان را با تمامی سختی ها بپذیریم و با آن آشتی کنیم.
برخی قصد تغییر و پیشرفت را دارند اما حاضر نیستند مشکلات کودکی را بپذیرند. این فرد مثل قایقرانی می ماند که قصد دارد تنها با کمک یک پارو قایق را هدایت کند. مهم نیست چقدر با سرعت پارو بزنید؛ بدون حضور پاروی دوم فقط به دور خود می چرخید و رو به جلو حرکت نمی کنید.
علائم احساس ارزشمندی پایین
شاید برخی از خوانندگان این سوال در ذهنشان مطرح شود که چطور متوجه شویم حس ارزشمندی در ما کمتر از میزان معمول و طبیعی است. برای این کار از نشانه های زیر کمک بگیرید و آنها را در خود بررسی کنید:
۱- مقایسه خود با سایر افراد
افرادی که حس ارزشمندی کمی دارند در هر موقعیتی که باشند خود را با اطرافیان مقایسه می کنند. فرقی ندارد چه برتری داشته باشند؛ آنها فقط نکات مثبت دیگران را می بینند و نسبت به توانایی های خود نابینا هستند. به عنوان مثال زمانی که این فرد به یک مهمانی دعوت می شود دائماً در ذهن خود در حال گفتگوی درونی است. به این موضوع فکر می کند که ظاهر و رفتار دیگران بهتر از اوست. در حقیقت نه تنها از مهمانی لذت نمی برد بلکه با خود خوری، تنها خود را آزار می دهد.
۲- نیازمند دریافت تاییدیه از سوی دیگران
برخی از افراد زمانی کاری را انجام می دهند که اطرافیان آن عمل را تایید کرده باشند. در غیر این صورت نمی توانند خود را مجاب به انجام آن عمل کنند. در روابط عاطفی نیز دائماً دچار تردید می شوند که آیا فرد مقابل آنها را دوست دارد یا خیر.
۳- کمال طلبی افراطی
افرادی که حس ارزشمندی معقولی ندارند دائما در حال سرزنش خود و دیگران هستند. شاخصه بارز این افراد ایراد گرفتن های همیشگی آنها در مورد تصمیمات، رفتارها و عملکرد های اطرافیان است. این افراد دائماً بر روی نواقص و کاستی ها تمرکز می کنند. هنگامی که به مکالمات آنها دقت کنید متوجه تکرار کلماتی چون هرگز، هیچ وقت، همه و … می شوید.
۴- شک و تردید
از دیگر علائم افرادی که احساس ارزشمندی ندارند این است که در اغلب مواقع با صحبت های دور از منطق از دوستانشان فاصله می گیرند. این افراد بقیه را مقصر پیشامد های منفی زندگی شان می دانند.
۵- نشخوار ذهنی
بدیهی است که به علت تمامی موارد اشاره شده این افراد دائماً در حال گفتگو های منفی درونی باشند. این صحبت ها باعث می شود تا سطح انرژی آنها کاهش یابد و دیگر توانی برای مواجهه با مشکلات نخواهند داشت. آنها اغلب از چالش ها دوری می کنند چرا که بر این باور هستند که نمی توانند موانع را به درستی مدیریت کنند. نسبت به انتقاد یا صحبت منفی از جانب دیگران بسیار حساس اند و سعی می کنند تا از قرارگیری در کنار نزدیکان پرهیز کنند.
حال که با نشانه و علائم کمبود احساس ارزشمندی آشنا شدید حال می توانیم به مرحله بعدی یعنی راهکارهای افزایش یا ترمیم این احساس برویم.
چگونه می توانیم حس ارزشمندی را در خود ارتقا دهیم؟
-
پرورش خودآگاهی
یعنی شما با کمک کتاب، کارگاه های آموزشی و یا یک روانکار بتوانید نسبت به آسیب های کودکیتان واقع گرایانه نگاه کنید. البته باید این را بدانید که مسیر آنقدر هم هموار نیست و این کار نیاز به تمرین و زمان دارد.
-
تغییر ذهنیت
در بسیاری از مواقع افرادی که احساس ارزشمندی بالایی ندارند ذهنیتی محدود و محصور شده دارند. این افراد بر این باورند که ارزشمندی تا میزان زیادی وابسته به هوش و استعداد است. از آنجایی که چنین صفاتی را غیر قابل تغییر می دانند لذا احساس می کنند که راه حلی برای افزایش عزت نفس آنها وجود ندارد.
اما این موضوع صحت ندارد و باید بدانید که اغلب مدیران موفق برای تصمیم گیری صحیح آموزش دیده اند. آنها پس از تصحیح ده ها یا صدها تصمیم اشتباه به جایگاه فعلی شان رسیده اند. با افزایش آگاهی موجب رشد ذهنی خود می شوید و درب های بعدی نیز به روی شما گشوده خواهند شد.
-
به خودتان فرصت دهید
برای آنکه بتوانید احساس ارزشمندی را در خود تقویت کنید دست از تنبلی بردارید و به تلاش های خود بیافزایید. آیا احساس میکنید تا برای انجام یک پروژه به اندازه کافی ماهر نیستید؟ بسیار خوب، پس لازم است تا در آن زمینه هنری یا کاری آموزش ببینید.
هرگز دست از آموزش و کسب مهارت برندارید. این کار ضمن افزایش حضور شما در اجتماع و ارتقای سطح مهارت تان، موجب افزایش عزت نفس و حس مفید بودن شما نیز خواهد شد.
-
تمام پتانسیل خود را به کار بگیرید.
برای آنکه بتوانید عزت نفس و حس ارزشمند بودن خود را بالا ببرید سعی کنید توانایی های بالقوه خود را بالفعل کنید. دست از این تفکر بردارید که همه افراد باید شبیه یکدیگر باشند. انسان های مختلف توانایی های متفاوتی دارند پس سعی کنید توانایی های خود را بشناسید و آنها را رشد دهید. با این کار می توانید احساس خوبی نسبت به خود و توانایی های تان داشته باشید.
احساس کافی نبودن در لایه های عمیق وجود ما شکل گرفته پس برای تغییر آن استمرار به خرج دهید. واقع بین باشید و بدانید که تغییر در کوتاه مدت رخ نمی دهد.
-
ایجاد حس ارزشمندی با تکرار جملات مثبت
اینکه در برخی از مواقع یا در مواجهه با اتفاقات ناگوار افکار منفی به سراغمان آیند کاملاً طبیعی است. اما ماندگاری و تسلط این افکار طبیعی نیست چرا که موجب مختل شدن روند طبیعی زندگیمان می شود. سعی کنید جملات مثبت را با خود تکرار کنید. شاید در ابتدای مسیر این پیشنهاد مثمر ثمر به نظر نرسد اما به مرور تاثیر آن را خواهید دید. برای شروع از این جملات کمک بگیرید:
- من لایق دریافت عشق هستم.
- میدانم که از پس این تصمیم بر می آیم.
- من می توانم چالش هایم را مدیریت کنم.
- من می توانم استعدادهایم را شکوفا کنم.
- من میتوانم در این امتحان موفق شوم.
- زندگی من با وجود چالش هایش زیباست.
- می دانم که انسانی مفید و ارزشمند هستم.
- تمایل دارم تا چیزهای جدیدی در زندگی یاد بگیرم.
- برای حل مشکلاتم می توانم به خودم تکیه کنم.
عوامل محیطی موثر بر احساس ارزشمندی
-
گستره روابط
اگر نسبت به خود حس ارزشمندی کافی ندارید نگاهی به دایره روابط خود بیندازید. شاید اطراف خود را با انسانهای منفی و کنترلگر پر کرده اید.
-
حرفه و زمینه فعالیت کاری
شغل افراد جزء فاکتورهای موثر در ایجاد حس ارزشمندی به شمار می رود. به طور مثال برخی افراد با پزشکان رفتار محترمانه تری نسبت به سایر پرسنل بیمارستان دارند. این موضوع ممکن است سبب ایجاد احساس کاستی در افراد گردد.
-
ثروت و دارایی
افرادی که ارزش خود را وابسته به دارایی هایشان می دانند نمی توانند سایر توانایی های خود را ببینند و این موضوع موجب می شود تا احساس خوبی نسبت به خود نداشته باشند.
