دارما وظیفه و رسالتی است که هر فرد در زندگی بر عهده دارد و برای انجام آن ماموریت به دنیا می آید. در این مقاله به بحث درباره مفهوم دارما و شرح اصول و قوانین بنیادی این مفهوم می پردازیم.
دارما به چه معناست؟
دارما یکی از اصلی ترین و کلیدی ترین مفاهیم در ادیان و اساطیر هندی است. این مفهوم به طور خلاصه به این معنی است که جهان هستی دارای نظم و قاعده ای بنیادین است و وظیفه و رسالت انسان در زندگی، رفتار کردن بر اساس این نظم و سامان جهانی است. بنابراین در تعریف ساده این مفهوم باید گفت که دارما وظیفه و رسالت هر فرد در زندگی است.
رفتار کردن بر طبق نظم جهانشمول، قدم برداشتن در راستای رسالت غایی زندگی و محافظت از خود در برابر سختی ها و آسیب ها سه اصل بنیادی دارما محسوب می شوند. هدف نهایی در این مفهوم، دستیابی به سعادت روحی و رسیدن به خدا است.
دارما در فلسفه هندی مفهوم مکمل کارما در نظر گرفته می شود. در حقیقت این دو مفهوم در کنار هم و با همراهی یکدیگر رستگاری بشر را رقم می زنند. در خصوص تفاوت این دو مفهوم باید گفت که دارما یک سیستم فکری است که راه رسیدن به تکامل روحی را مشخص می کند. درحالیکه کارما به مجموعه اقداماتی گفته می شود که هر فرد می بایست مطابق با اصول دارما به انجام برساند تا در نهایت به این تکامل روحی نائل آید.
برخلاف تصور رایج، کارما به معنی مجازات سرپیچی از قانون دارما نیست. بلکه تمامی اعمال، چه خوب و چه بد، کارمای خاص خود را دارند. اگر اعمال ما مطابق با سرشت و سامان جهان باشد کارمای مثبت، و اگر اینطور نباشد کارمای منفی در پی خواهد داشت.
دارما در کنار آرتا، کاما و موکشا یکی از چهار هدف زندگی انسان به شمار می رود. آرتا به معنای امنیت مادی، کاما به معنای شادی مادی، موکشا به معنای رهایی معنوی و دارما به معنای رفتار درست است.
قوانین دارما
دارما دارای ده قانون بنیادی است. این ده قانون به شرح زیر می باشند:
- راستگویی: مذاهب هندی تاکید موکدی بر راستگویی و صداقت دارند. راستگویی یا ساتیا (satya) یکی از رسالت های مهم بشر برای دستیابی به رستگاری روحی محسوب می شود. در این مفهوم هر دروغی که انسان در طول زندگی اش می گوید کارمایی برای او در زندگی های بعدی در پی خواهد داشت.
- صبر: انسان وظیفه دارد که همواره آرامش درون خود را حفظ کند و از تشویش، عجله و اضطراب بپرهیزد. قانون صبر یا دهریتی (dhriti) به این موضوع اشاره دارد.
- پرهیز از خشم: ادیان هندی از جمله صلح طلب ترین مکاتب فکری تاریخ بشر به شمار می روند. در این مذاهب خشمگین شدن یک گناه است و انسان موظف است همواره از قانون پرهیز از خشم یا کرودها (krodha) پیروی کند.
- تقوا: این قانون بیانگر پرهیز دائمی انسان از دست زدن به اعمال ناپسند است. تقوا یا داما (dama) به وظایفی اشاره دارد که انسان را از گناه دور می سازند.
- پاکیزگی: این قانون تنها به معنی حفظ پاکیزگی بدن نیست. بلکه به پاکیزگی روح و ذهن نیز اشاره دارد. پاکیزگی یا شاوچ (shauch) بیانگر وظیفه انسان در قبال دوری جستن از آلودگی های جسمی، روحی و ذهنی است.
- کنترل: در مکاتب هندی بیان می شود که انسان وظیفه دارد همواره حواس خود و قوای ذهنی خود را تحت کنترل داشته باشد. قانون کنترل حواس یا اندرایا نیگراه (indraiya nigrah) مربوط به حفظ هوشیاری و برخورداری از حواس همواره فعال می باشد.
- دانش: انسان وظیفه دارد که به طور پیوسته بیاموزد و بر دانش خود بیافزاید. قانون دانش یا ویدیا (vidya) به این رسالت مربوط می شود.
- منطق: از آنجا که جهان هستی با نظم و قاعده و منطق پیش می رود انسان نیز وظیفه دارد همواره اعمال خود را مطابق با عقل و منطق پیش ببرد. بی خردی در این مکتب نوعی گناه است و قانون منطق یا دهی (dhi) به طور پیوسته می بایست چراغ راه بشر باشد.
- بخشش: این قانون بیان می دارد که انسان می بایست چیزهایی که به او در راستای نیل به سعادت روحی کمک نمی کنند را رها کند و به دیگران ببخشد. بخشش یا کشاما (kshama) نهمین قانون دارما می باشد.
- پرهیز از دزدی: دزدی گناهی بزرگ است و کارمایی بزرگ نیز در پی دارد. قانون پرهیز از دزدی یا استیا (asteya) بیان می کند که انسان نباید چیزی را که متعلق به او نیست در اختیار داشته باشد.
رسالت خاص هر فرد
قانون دارما بیان می دارد که هر فرد با توجه به استعدادهای خاص خود و همچنین ویژگی های محیطی و زیستی منحصر بفرد خود، از دارمای خاص و یکتای خود برخوردار می باشد. در واقع پیرو این قانون باید گفت که ماموریت و رسالت هر انسان در زندگی کاملا خاص خود او است. بر طبق این قانون هر انسانی که به دنیا می آید ماموریتی خاص دارد و برای انجام آن ماموریت پا به پهنه گیتی می گذارد. این ماموریتی است که تنها ما قادر به انجامش هستیم و هیچ شخص دیگری نمی تواند آن را به انجام برساند.
انسان برای انجام ماموریت خود و ادای دارمای خود می بایست از هیاهوی زندگی فاصله بگیرد و در درون خود به مراقبه و تزکیه روح بپردازد. در این مسیر لازم است که معنویات بر مادیات مقدم گردند و خدمت رسانی به بشر و کمک به همنوعان بر نفع شخصی اولویت گیرد. اینگونه است که می توان استعدادهای خاص و منحصر بفرد خود را به بهترین و کامل ترین نحو شکوفا نمود.
1 دیدگاه برای “دارما چیست؟”
بهترین مطالب عمرمو خوندم